360 :: panoramiczna podróż sferyczna w 2668 odcinkach

"Bazylika Santa Croce in Gerusalemme, podobnie jak wiele innych ważnych bazylik rzymskich, pochodzi z okresu późnego antyku (IV wiek), czego nie sposób dostrzec w rokokowych formach jej fasady. Zajmuje jednak ważne miejsce na mapie rzymskich miejsc kultu ze względu na wagę przechowywanej tu relikwii (świętego krzyża), historii, ale też interesującej architektury. Bazylika powstała w miejscu kompleksu pałacowo-parkowego należącego do Septymiusza Sewera, na który składały się pałac, amfiteatr, cyrk itp. Później obiekty te przeszły na własność Heleny, matki cesarza Konstantyna, która prawdopodobnie stworzyła tu pierwsze prywatne miejsce kultu chrześcijańskiego. Wielokrotnie przebudowywana, dzisiejszy wygląd uzyskała w XVIII wieku, kiedy Domenico Gregorini i Pietro Passalacqua przekształcili nawę centralną i przebudowali eliptyczne atrium przed wejściem do kościoła. [...] Wnętrze, z trzema nawami, podzielone m.in. antycznymi, imponującymi wielkością granitowymi kolumnami. Posadzka Cosmatich została – niestety, niezbyt szczęśliwie – odnowiona w latach 30. XX wieku. W prezbiterium – cyborium (tabernakulum) z XVII wieku ustawione na średniowiecznych kolumnach; za nim nagrobek kard. Francesca Quiñones z 1536 roku autorstwa Jacopa Sansovino, a na nim tabernakulum Carla Maderno. We wnęce absydy mocno odnowione freski przypisywane Antoniazzowi Romano – z Chrystusem udzielającym błogosławieństwa i historią świętego krzyża odzyskanego dzięki św. Helenie. W lewej nawie schody prowadzące na górę, gdzie znajduje się kaplica relikwii pochodzących z krzyża świętego; do tego dwa kolce z korony cierniowej i gwóźdź z krzyża Chrystusa (a także palec św. Tomasza)." (Wojciech Ponikiewski: Rzym i jego czarna arystokracja. Spacerownik historyczny, Warszawa 2009).

W nowoczesnej kaplicy, wybudowanej w 1930 roku, wystawione są liczne relikwie Męki Pańskiej, przywiezione z Jerozolimy przez św. Helenę, matkę cesarza Konstantyna I: palec niewiernego Tomasza; dwa ciernie z korony cierniowej; gwóźdź, którym ukrzyżowano Chrystusa; fragment tabliczki oraz trzy drzazgi z Krzyża Świętego; kawał belki z krzyża Dobrego Łotra; fragmenty słupa, przy którym biczowano Chrystusa, oraz Jego grobu i żłóbka.

"Kościół św. Sebastyana za murami miasta, leży przy drodze Via Appia, na cmentarzu św. Kaliksta, na którym św. Lucyna pochowała ciało św. Sebastyana męczennika. Wybudował go podobno Konstanty wielki; w każdym zaś razie jestto rzeczą pewną, że go papież Damazy odnowił w r. 367; Innocenty I. poświęcił św. Sebastyanowi, a św. Grzegorz wielki wygłosił tutaj swoją 37 homilię. W roku 1611 kardynał Scipion Borghese odbudował ten kościół wedle rysunku Flaminiego Ponzio, ale to odbudowanie zatraciło jego starożytne znamię.

Portyk podtrzymuje 6 kolumn granitowych, wewnątrz zaś kościoła jest tylko jedna nawa. W pierwszym ołtarzu na boku przechowuje się stopa Pana Jezusa, odciśnięta na kamieniu na drodze Via Appia w tem miejscu, gdzie dzisiaj jest kościołek pod nazwą: Domine quo vadis, a na którem to miejscu św. Piotr apostoł uciekając z Rzymu przed prześladowaniem, miał spotkać Pana Jezusa, idącego ku Rzymowi i zapytał go: »Domine quo vadis?« Panie, dokąd idziesz? i odrzekł mu Zbawiciel: »Vado iterimi crucifigi« Idę aby ponownie być ukrzyżowanym, co miało tak zawstydzić świętego apostoła, że powrócił do Rzymu i umarł śmiercią męczeńską. Stopkę tę odciśniętą wyjęto z drogi i tu umieszczono, a tam zrobiono inną i zbudowano nad nią kościołek zwany Domine quo vadis, albo Santa Maria delle Piante. [...] Druga rzecz jaka tu jest w ołtarzu, jestto jedna ze strzał wyjętych z ciała św. Sebastyana; a dalej jest i kolumna, do której ten święty był w czasie męczeństwa przywiązany." (Wincenty Smoczyński: Rzym: jego kościoły i pomniki, Kraków 1902).

Tak scenę spotkania odmalował Henryk Sienkiewicz:

"[...]z rąk Piotra kostur podróżny wysunął się na ziemię, oczy patrzyły nieruchomie przed siebie, usta były otwarte, w twarzy malowało się zdumienie, radość, zachwyt.
Nagle rzucił się na kolana z wyciągniętymi przed się ramionami, a z ust jego wyrwał się okrzyk:
— Chryste! Chryste!…
I przypadł głową do ziemi, jakby całował czyjeś stopy.
Długo trwało milczenie, po czym w ciszy ozwały się przerywane łkaniem słowa starca:
— Quo vadis, Domine?…
I nie słyszał odpowiedzi Nazariusz, lecz do uszu Piotrowych doszedł głos smutny i słodki, który rzekł:
— Gdy ty opuszczasz lud mój, do Rzymu idę, by mnie ukrzyżowano raz wtóry.
Apostoł leżał na ziemi, z twarzą w prochu, bez ruchu i słowa. Nazariuszowi wydało się już, że omdlał lub umarł, ale on powstał wreszcie, drżącymi rękoma podniósł kij pielgrzymi i nic nie mówiąc zawrócił ku siedmiu wzgórzom miasta.
Pacholę zaś, widząc to, powtórzyło jak echo:
— Quo vadis, Domine?…
— Do Rzymu — odrzekł cicho Apostoł.
I wrócił." (Quo vadis, 1896).