360 :: panoramiczna podróż sferyczna w 2668 odcinkach

"Kościół zbudowano w 1888 r. z inicjatywy biskupa Jerzego Csáky'ego i arcyksiężnej Klotyldy. Projekt wykonał architekt Gedeon Majunke ze Spiskiej Soboty. W nocy z 9 na 10 VIII 1929 r. budowlę poważnie uszkodził piorun. W 1932 r. zdemontowano wieżę; nową postawiono w 1959 r. Kościół był odnawiany w 1995 r., przed wizytą papieża na Słowacji. Jest to efektowna budowla o konstrukcji szkieletowej wypełnionej cegłą. Obecnie fragmenty murowane są pomalowane na kolor kremowy, ale jeszcze niedawno całość była brązowa. Bryła składa się z wielobocznie zamkniętego prezbiterium, transeptu i nawy. Od frontu wieża nakryta ostrosłupowym hełmem. Architektura ma charakter neogotycko-tyrolski. Na uwagę zasługują drewniane imitacje gotyckich detali architektonicznych. Wysmukłe okna są wypełnione maswerkami i zwieńczone wimpergą, która zdobi również główny portal." (Magdalena i Artur Michniewscy, Marta Duda, Sebastian Wypych: Kościoły drewniane Karpat. Polska i Słowacja, Pruszków 2006).

Pierwsze wzmianki o kościele pochodzą z XIII wieku. Gotycka budowla została jednak spalona podczas powstań kuruckich w latach 1708-1709; odbudowanej świątyni nadano już barokizujące kształty. We wnętrzu - niestety, na ogół zamkniętym na głucho - zachowały się cenne malowidła naścienne, z których najstarsze datuje się na przełom XIII i XIV wieku.

Wikipedia: "Na terenie Słowacji (ówczesnych Górnych Węgier) nurty reformacji przeniknęły stosunkowo wcześnie głównie za pośrednictwem licznych osadników pochodzenia niemieckiego. W 2. połowie XVII wieku austriaccy Habsburgowie rozpoczęli politykę rekatolicyzacji tych obszarów. W tym okresie doszło do prześladowań miejscowych ewangelików. W 1678 wybuchło antyhabsburskie powstanie kuruców pod dowództwem Imre Thökölyego. Powodzenie tego powstania oraz obawy przed najazdem Turków zmusiły Leopolda I do ustępstw wobec protestantów. Podczas sejmu w Sopronie zatwierdzono kodeks, którego artykuły 25. i 26. zezwalały protestantom na budowę kościołów. Stąd też wywodzi się ich nazwa.

Budowa kościołów artykularnych była ograniczona pewnymi obostrzeniami: w każdym komitacie mogły powstać tylko dwa takie kościoły, musiały być budowane poza granicami osady, bez użycia kamienia ani żelaza, nie mogły posiadać wieży ani dzwonów, a wejście musiało znajdować się po przeciwnej stronie niż osada.

Obecnie zachowało się na Słowacji pięć kościołów artykularnych: w Kieżmarku (1717), w Hronseku koło Bańskiej Bystrzycy, w Istebném (1681) i Leštinach (1686) na Orawie oraz w Świętym Krzyżu koło Liptowskiego Mikulasza. Ten ostatni - najciekawszy przykład tego typu architektury - wybudowany pierwotnie w Paludzy w 1693, został przeniesiony w latach 1975-1984 po powstaniu zbiornika wodnego Liptovská Mara. Jego wnętrze, udostępniane turystom do zwiedzania, może pomieścić ponad 4 tys. wiernych".

Drewniany kościół, typowy dla budownictwa północnej Słowacji, stanął we wsi Zábrež prawdopodobnie w początkach XV wieku. Przy jego budowie wykorzystano materiał z zastępowanego właśnie murowanym kościoła w Veličnej. Obecny wygląd świątyni pochodzi z połowy XVII stulecia, kiedy to protestanci dobudowali doń dzwonnicę, postawili empory i renesansowy ołtarz, a ściany pokryli malowidłami przedstawiającymi apostołów. Unikatowym elementem dekoracji są pokrywające strop wzory roślinno-kwiatowe z przełomu XV i XVI wieku. We wnętrzu można zobaczyć ponadto kamienną chrzcielnicę z 1651 roku oraz wciąż działające XVIII-wieczne organy. Obraz w głównym ołtarzu (1806) przedstawia patronkę kościoła, św. Elżbietę Węgierską.