360 :: panoramiczna podróż sferyczna w 2668 odcinkach

"Wejdźmy na Piazza Navona. Wydłużona forma placu (antycznej areny) i trzy fontanny, z których środkowa budzi podziw i uśmiech: to Fontanna Czterech Rzek. Nil, Ganges, Dunaj, Rio de la Plata: cała znana kula ziemska. Rzeki są wyobrażone przez ogromne postaci męskie, w ruchu, gestykulacji; pomiędzy nimi skały, palmy, grota, z której wychyla się lew i koń morski. Przy postaciach pracowało czworo innych artystów; pomysł, rysunek, duch fontanny to dzieło Berniniego. Do dziś to jedna z największych atrakcji Rzymu, obok fontanny di Trevi. Jest ustawiona przed kościołem Sant’Agnese in Agone — dziełem Borrominiego. Całym w bieli; jak łatwo zgadnąć z wypukłymi i wklęsłymi liniami, z dwiema wieżami po bokach występującymi lekko do przodu. Navona jest nie do pomyślenia bez tego kościoła, jest nie do wyobrażenia bez Fontanny Czterech Rzek ustawionej na jego tle.

Olbrzym przedstawiający Nil (z egzotycznym rysami twarzy) wyciąga rękę w stronę Sant’Agnese, jakby ją odpychał. Istnieje legenda, że w ten sposób Bernini dał do zrozumienia, jak mu jest wstrętna budowla konkurenta. Nie są znane jego wypowiedzi o dziele Borrominiego. Sądzę, że nie powinno mu się ono podobać — kontrast był zbyt zdecydowany, dwie estetyki zbyt wobec siebie agresywne. Niemniej anegdota wydaje się wątpliwa. Fontanna Czterech Rzek powstała, zanim kościół Świętej Agnieszki został zlecony Borrominiemu, więc Nil wygrażał ręką pustce." (Ewa Bieńkowska: Spacery po Rzymie, Warszawa 2010).